درمورد عمل تعویض مفصل زانو بیشتر بدانیم

چه افرادی نیاز به عمل تعویض مفصل زانو دارند؟

افرادی که دچار دردهای شدید و مداوم در زانو هستند و حتی این درد در زمان استراحت نیز از بین نمی‌رود، پس از مراجعه به پزشک از وضعیت خود اطلاع یافته و به احتمال زیاد باید جراحی تعویض مفصل زانو انجام بدهند. کاندیدهای این جراحی عبارتند از:

• درد مفصل زانو که با روش‌هایی مانند دارو، فیزیوتراپی، تزریق، وسایل و تجهیزات کمکی نیز کمتر نمی‌شود.
• تورم و التهاب مفصل که با دارو و تغییر سبک زندگی بهتر نمیشود.
• سفتی مفصل و اختلال و محدود شدن حرکت که باعث ایجاد مشکلاتی در فعالیت های روزانه می‌شود.

بیماری‌هایی هستند که باعث ایجاد چنین علائمی شده و فرد را منجر به جراحی تعویض مفصل زانو می‌کنند. این بیماری‌ها شامل موارد زیر است:

• ناهنجاری در مفاصل مثل دیسپلازی در مفصل ران
• آرتریت مخصوصا آرتروز که یکی از دلایل شایع این جراحی است
• نکروز آواسکولار ( در این بیماری خون‌رسانی به استخوان کاهش می‌یابد.)

یکی از علل شایع انجام عمل تعویض مفصل زانو کاهش درد و به دست آوردن قدرت حرکت راحت‌تر است افرادی که نیازمند این جراحی هستند در فعالیت‌های روزانه خود مانند بالارفتن از پله، ورزش کردن، و حتی نیازهای ساده روزمره مانند راه‌رفتن و رفع نیازهای خود دچار مشکل می‌شوند.

برای مشکلات مفصل زانو به کدام پزشک مراجعه کنیم؟

درد شدید در مفصل زانو که حتی در زمان استراحت هم بهتر نمی‌شود یکی از علائمی است که باید به پزشک ارتوپد مراجعه کنید.

برای مشکلات مفصل زانو و اطمینان از اینکه نیاز به جراحی دارید یا خیر باید به متخصص یا فوق تخصص پزشک ارتوپد مراجعه کنید. پزشک با معاینه‌ی شما و انجام آزمایش‌های مربوطه تشخیص لازم را داده و شما را در مسیر درمان و کاهش درد قرار می‌دهد.

در صورت تشخیص نیاز به جراحی ابتدا دکتر شما را به فیزیوتراپیست معرفی می‌کند تا درصورتی که امکان داشته باشد بدون‌ جراحی و با دارو یا حرکات و ورزش‌هایی که فیزیوتراپیست به شما یاد می‌دهد درمان شوید. اگر این روش درمان موثر نبود پزشک تصمیم می‌گیرد که جراحی را برای شما انجام دهد.

انواع جراحی در تعویض مفصل زانو

این جراحی بستگی به شدت آسیب مفصل دارد و می‌تواند به دو شکل انجام شود پزشک پس از بررسی وضعیت مفصل زانو که از سه استخوان ران، درشت‌نی و کشکک ساخته شده تصمیم می‌گیرد که کدام جراحی را انجام دهد.

• جراحی کامل:

اگر آسیب وارد شده به مفصل خیلی زیاد باشد و هر سه استخوان مفصل آسیب دیده باشند جراحی کامل صورت می‌گیرد و قسمتی از همه‌ی استخوان‌های ران، درشت‌نی و کشکک حذف شده و به جای آن‌ها پروتز گذاشته می‌شود.

• جراحی جزئی:

در جراحی جزئی فقط یک استخوان آسیب می‌بیند و نیازی به تعویض هر سه استخوان نیست در این نوع جراحی فقط قسمتی از یک استخوان حذف می‌شود و با ایمپلنت تعویض می‌شود.

در عمل تعویض مفصل زانو به صورت جزئی فقط یکی از استخوان‌ها در مفصل سطحش عوض می‌شود.

مراقب هایی که قبل از عمل تعویض مفصل زانو لازم است

برای اینکه فرد آماده‌ی جراحی شود یک سری اقداماتی باید انجام شود تا در حین جراحی مشکلی پیش نیاید. این اقدامات توسط مریض، پرستار و شاید پزشک و فیزیوتراپیست انجام می‌شود. اقدامات لازم برای جراحی که توسط مریض باید رعایت شود عبارتند از:

• برای بی‌هوشی فرد باید ناشتا باشد و در مدتی که پزشک جراح مشخص کرده چیزی نخورده باشد.
• قسمتی که باید جراحی شود آماده می‌شود مثلا اگر دارای موهای زائد باشد موها تراشیده می‌شود.
• آزمایش‌های لازم بری انجام جراحی انجام می‌شود.
• اخذ رضایت نامه از بیمار صورت می‌گیرد.
• وسایل شخصی بیمار مثل دندان مصنوعی، وسیله کمک شنوایی، عینک و … درآورده شود.
• داروها و تزریقات مورد نیاز قبل جراحی مثل آنتی بیوتیک و … توسط پرستار تجویز می‌شود.
• اگر داروهای ضد انعقاد مثل وارفارین، آسپرین و… استفاده می‌کنید باید به پزشک اطلاع دهید.
• اگر سابقه حساسیت به بانداژ و بیهوش کننده‌ها دارید به پزشک اطلاع دهید.
• مراجعه به دندانپزشک دندان‌پزشک باید دندان‌ها را بررسی کند تا در صورت وجود عفونت آن را درمان کنید زیرا در صورت عدم درمان ممکن است به محل جراحی انتقال یافته و باعث عفونت این بخش بشود.
• آماده کردن واکر و عصا که بعد از جراحی برای حرکت لازم است.
• شرکت در جلسات فیزیوتراپی قبل از عمل جهت تقویت عضلات و ماهیچه‌ها.

 

جراحی چگونه انجام می‌شود؟

جراحی یک تغییر عمدی و برنامه ریزی در شده در ساختار بدن است که به منظور راحتی و ترمیم آسیب ها انجام می‌گیرد. این جراحی به روش‌های مختلفی قابل انجام است، این جراحی به روش جراحی باز انجام می‌شود یعنی با ایجاد یک برش کامل تغییرات لازم انجام می‌شود.

پس از جراحی فرد بسیاری از محدودیت‌های حرکتی که قبلا داشت را نخواهد داشت و حرکت و انجام کارهای روزمره برایش آسان‌تر می‌شود البته ناگفته نماند که بعد از جراحی باید ۳ تا ۶ ماه فرد استراحت کامل داشته باشد و در این مدت نمی‌تواند کارهایی مانند بالا رفتن از پله‌ها را انجام دهد و برای حرکت نیاز به وسایل کمکی مثل واکر یا عصا دارد. اما پس از گذشت حدودا ۶ که بستگی به وضعیت بهبودی بیمار هم دارد می‌تواند.

در اتاق عمل مراحل زیر به ترتیب انجام میشود:

1. بر اساس تشخیص متخصص بیهوشی و نیاز بیمار یکی از روش های بیهوشی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد.
2. توسط پزشک جراح ارتوپد شکافی در زانو ایجاد می‌شود تا جراح بتواند به استخوان‌ها و مفصل زانو دسترسی پیدا کند.
3. توسط ابزارهای خاصی که در اتاق عمل هستند قسمت‌های آسیب دیده ( استخوان یا استخوان‌ها غضروف سطح استخوان و بخش‌های دیگر مفصل ) حذف می‌شود.
4. بر اساس نیاز بیمار و تشخیص پزشک پروتز و ایمپلنت مناسب به جای قسمت‌های حذف شده قرار می‌گیرد.
5. قسمت‌هایی که لازم است بخیه زده‌ می‌شود و شکاف را می‌بندند.

 

بعد از عمل تا وقتی بیمار به هوش بیاید چه اتقاقی می‌افتد؟!

بعد از اتمام جراحی بیمار به بخش ریکاوری منتقل می‌شود و حدود ۲ ساعت در این بخش می‌ماند و مراقبت‌های مورد نیاز توسط پرستاران آن بخش انجام‌ می‌شود. مراقبت هایی شامل

• کنترل زخم جراحی و احتمال خونریزی
• کنترل علائم‌حیاتی ( فشارخون، ضربان قلب، تنفس، درجه حرارت بدن ) در بازه‌های زمانی مشخص و… .

بعد از‌ تقریبا ۲ ساعت پرستار بخش مراقبت‌‌های پس از عمل بیمار را تحویل می‌گیرد و بیمار به بخش منتقل می‌شود.

 

مراقبت‌های پس از عمل تعویض مفصل زانو

پس از اینکه علائم حیاتی بیمار ثابت شد و مشکلی در محل پانسمان نبود پرستار بخش، بیمار را از پرستار ریکاوری تحویل می‌گیرد و مریض در بخش تحت مراقبت قرار می‌گیرد. معمولا افرادی که جراحی تعویض مفصل زانو انجام دادند پس از یک روز مرخص می‌شوند ولی باز بستگی به شرایط مریض دارد. وقتی پزشک معاینه و بررسی میکند اگر وضعیت بیمار خوب باشد مرخص می‌کند در غیر اینصورت مراقبت ادامه پیدا می‌کند.

مراقبت‌هایی که بعد از عمل انجام می‌شود:

• کنترل ناحیه عمل و پانسمان
• کنترل درد بیمار
• کنترل سرم ها و داروهایی که به مریض باید تجویز شود
• کمک به تغییر پوزیشن بیمار برای جلوگیری از زخم بستر
• درصورتی که هوشیاری کامل ندارد بالا بردن کناره‌های تخت جهت جلوگیری از سقوط بیمار
• انجام ورزش‌ها و تمرین‌هایی که توسط فیزیوتراپیست آموزش داده می‌شود.

ممکن است پزشک داروهایی مثل مسکن و یا داروی ضد انعقاد برای جلوگیری از لخته شدن خون در محل عمل تجویز کند.

 

مراقبت‌های مورد نیاز برای بعد از مرخص شدن از بیمارستان

پس از مرخص شدن نیز یک سری مراقبت‌هایی نیاز است که باید رعایت شود تا از آسیب به محل جراحی و آسیب به استخوان و ایمپلنت جلوگیری شود مراقبت‌هایی مانند:

• مصرف به موقع داروهای تجویز شده
• مصرف داروهای مکمل و آهن ( با مشورت پزشک)
• حفظ زخم از رطوبت
• انجام به موقع حرکات ورزشی که فیزیوتراپیست آموزش میده
• مصرف خوراکی‌های مغذی
• دقت در خوابیدن و نشستن و راه رفتن
• تعویض به موقع پانسمان
• پیاده روی منظم
• ایمن بودن استحمام ( می‌توان برای این کار صندلی در حمام قرار داد تا در حین استحمام روی آن بنشیند و به زانو فشار نیاید. و استفاده از شیلنگ دوش )
• مراقب بودن در برابر پله‌ها ( از پله‌هایی که دارای نرده هستند استفاده‌ شود )
• استفاده از توالت‌‌فرنگی
• استفاده از واکر یا عصا حین راه رفتن
• استفاده از بالش سفت هنگام نشستن

 

عوارضی که جراحی تعویض مفصل زانو به همراه دارد!

با وجود اینکه عمل تعویض مفصل زانو درصد موفقیت خیلی بالایی داره ولی بازهم مانند هر عمل دیگری دارای عوارضی نیز هست که با عمل به توصیه‌های پزشک می‌توان از بیشتر آن‌ها جلوگیری کرد. چند مورد از عوارضی که ممکن است رخ بدهد عبارتند از:

• لخته شدن خون در رگ‌های پا
• حمله قلبی
• عفونت ناحیه‌ی جراحی
• سکته مغزی یا قلبی
• آسیب‌های عصبی
• کوتاهی یکی از پاها از دیگری

عفونت پس از جراحی

پس از جراحی پزشک معمولا آنتی بیوتیک تجویز می‌کند تا از بروز عفونت جلوگیری کند ولی باز هم امکان ابتلا به آن وجود دارد. اگر شما دچار عفونت شوید باید علائم آن را بشناسید و سریعا به پزشک مراجعه کنید. علائم شایع عفونت شامل موارد زیر هستند:

• تب و لرز ( تب بالای ۳۷.۸ درجه سانتی‌گراد )
• وجود ترشحات در محل جراحی
• تورم، قرمزی، حساسیت و درد غیرطبیعی در محل جراحی

عفونت اگر خفیف باشد با آنتی بیوتیک‌ها قابل حل شدن است ولی اگر از حدی فراتر رود و شدید باشد امکان دارد پزشک مجبور به جراحی دوباره باشد و زخم را دوباره باز کند و عفونت آن را تخلیه کند و سایر کارهای لازم را انجام دهد. بنابراین مراجعه به پزشک در مراحل اولیه عفونت بسیار مهم است.

 

عمل تعویض مفصل زانو چه فوایدی به همراه دارد؟

با وجود این عوارضی که این جراحی دارد فواید آن بهتر و بیشتر از عوارض است. پس از جراحی و استراحت کامل که فرد بهبود می‌یابد می‌تواند به راحتی راه برود و کارهای روزمره خود را انجام دهد و به زندگی نرمال خود برگردد، همچنین دیگر دردی ندارد که در طول روز اذیتش کند و زندگی بر فرد لذت بخش تر خواهد بود. در کل فرد تجربه لذت بخش‌تری از زندگی خواهد داشت.

 

انواع پروتز مفصل زانو

پروتزها انواع مختلفی دارند که جراح ارتوپد با بررسی وضعیت بیمار از جمله سن، جنس، وزن، نوع فعالیت، وضعیت سلامتی و شدت آسیبی که به مفصل وارد شده مناسب‌ترین نوع پروتز را انتخاب می‌کند. این پروتز ها براساس جنسشان به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

1. سرامیک بر روی سرامیک
2. سرامیک بر روی پلاستیک
3. فلز بر روی فلز
4. فلز بر روی پلاستیک

این پروتزهایی که به عنوان ایمپلمت زانو شناخته و در عمل جراحی استفاده می‌شوند شامل سه بخش هستند

• بخشی که به استخوان ساق پا ( درشت‌نی ) مربوط است.
• بخشی که به استخوان ران مربوط است.
• بخشی که به استخوان کشکک مربوط است.

 

نتیجه جراحی تعویض مفصل زانو تا کی ماندگار است؟!

نتیجه این جراحی تا ابد نیست و پس از مدتی پروتزها از کار میوفتند و عمرشان تمام می‌شود در بهترین حالت و مراقبت کامل از پروتز و زانو حدود ۲۰ سال باقی می‌مانند و ماندگاری آن‌ها به چند مورد بستگی دارد که در صورت رعایت این موارد عمر آن حداکثر می‌شود این موارد عبارتند از:

• مراجعه به پزشک خوب و باتجربه ( در جراحی تجربه و مهارت پزشک مهم است و هرچه مهارت و تجربه پزشک بیشتر باشد احتمال موفقیت بیشتر و عوارض کمتر است.)
• مراجعه به فیزیوتراپیست قبل از جراحی و انجام حرکات فیزیوتراپی جهت تقویت عضلات قبل از عمل.
• مراقبت‌‌های همیشگی بیمار از پروتز ( نحوه نشستن و برخواستن و فشار نیاوردن به زانو خیلی مهم است. )
• مراقبت‌های دوره بعد از جراحی
• نوع پروتز و شرکت سازنده آن

کلام آخر

مراجعه به بهترین پزشک جراح پا و فوق تخصص جراحی پا در هر جراحی مانند جراحی تعویض مفصل زانو بسیار مهم است و نباید بی‌اهمیت شمرده شود. این‌کار می‌تواند از بسیاری از آسیب های احتمالی بعد از عمل پیشگیری کند. این جراحی با وجود همه عوارض و مشکلاتی که دارد بازهم اگر پزشک جراحی را توصیه کند بهتر است جراحی انجام شود تا درد کمتری متحمل شوید و آزادی حرکت بیشتری را داشته باشید.